وضعیت موجود صنعت ساختمان را چگونه ارزیابی می کنید؟
صنعت ساختمان یکی از محرک‌های اصلی اقتصاد کشور است، لذا با بسیاری از صنایع و بازارهای مالی ارتباط مستقیم و غیرمستقیم دارد. هرگونه تغییر در این بازار می­تواند صنایع و بازارهای مالی را تحت تاثیر قرار دهد و البته بازار ساختمان خود تحت‌تأثیر متغیرهای کلیدی و بازارهای دیگر است. پس طبیعتاً شرایط موجود اقتصادی، موجب ایجاد تحولات مثبت و منفی در بازار ساختمان شده است. کارشناسان اعلام کردند که بازار مسکن در نیمه دوم سال 96 وارد سیکل رونق شده است، رونقی که به‌نظر می­رسد ورود به آن، ناشی از نگاه انتظاری بخش عرضه به خروج از دوران رکود چهارساله و افزایش سوداگری به دلیل رشد قیمت بوده است. در تیر ماه 97 قیمت هر مترمربع واحد مسکونی در شهر تهران به حدود 7 میلیون تومان رسیده که نسبت به مدت مشابه سال قبل بیش از 50 درصد رشد کرده، این در حالی است که همین افزایش قیمت از تیر 93 تا تیر 96، تنها 16 درصد بوده است. برای رسیدن به چرایی این افزایش ناگهانی قیمت باید چند عامل را در کنار هم بررسی کرد. اولین موضوع، شرایط حاکم بر اقتصاد کشور است. بهرحال در کنار بازارهایی همچون طلا، سکه و ارز، بازار مسکن یکی از گزینه‌های جذاب برای سرمایه‌گذاری و سوداگری است، البته بصورت ذاتی تفاوت‌هایی با همدیگر دارند. تلاطم‌ها و نوسانات پیش‌آمده در بازارهای دیگر موجب شد تا بنابر دلایل مختلف نظیر کاهش ریسک و همسان‌سازی ارزش دارایی‌های سرمایه‌گذاران، بخشی از پول‌های سرگردان و پس اندازهای بانکی به بازار مسکن سرازیر شود. دومین موضوع، تأثیر افزایش نرخ تورم عمومی کشور بر قیمت نهاده‌های تولید مسکن در دوران رکود بوده که علی‌رغم این تأثیر، رشد قیمت مسکن کمتر از نرخ تورم عمومی کشور بوده است. لذا عرضه‌کنندگان به دنبال فرصتی برای افزایش قیمت ناشی از افزایش هزینه‌های ساخت و مجوزات قانونی بوده که موجب انفجار قیمت شده است.
سومین موضوع کاهش عرضه واحدهای مسکونی در سال‌های قبل که بدلیل رکود عمیق در بازار حاصل شده؛ لذا انباشت تقاضا تا اردیبهشت سال 1397 و ورود آن به بازار مسکن، موجب رشد فزاینده تقاضا و افزایش قیمت گشته است. در این رابطه برخی از کارشناسان حوزه مسکن مطرح می‌کنند که 2.5 میلیون واحد مسکونی خالی در کشور وجود دارد که به منزله احتکار مسکن است. حال سوال این است که طی سال‌های 93 تا 95 حجم عرضه کاهش یافته، چرا میزان واحد مسکونی خالی از سکنه افزایش یافته است؟ پاسخ دقیق آن است که سهم قابل توجهی از واحدهای مسکونی خالی از سکنه که بعنوان مثال در حومه کلان‌شهرها واقع شده‌اند، فاقد زیرساخت­های مناسب برای سکونت بوده و تقاضا برای آن‌ها بسیار اندک است. درصورتی‌که اگر جانمایی بهینه و برنامه‌ریزی متناسب با نیاز و توان جامعه انجام می­شد، قطعاً به نتایج بهتری می‌رسیدیم. گواه این نکته را می‌توان در مناطق پرتقاضای تهران ملاحظه نمود که واحدهای کم‌متراژ یا میان‌متراژ تقریباً نایاب هستند. همچنین بسیاری از فروشندگان مسکن در بازار مصرفی به دنبال تبدیل واحد خود به احسن هستند، اما ناپایداری شرایط اقتصادی موجب شده تا قدرت خرید آن‌ها تضعیف شده و لذا نسبت به فروش دچار تردید شوند. در مجموع بروز تلاطم و ناپایداری اقتصادی حتی در بازارهای موازی، می‌تواند به ضرر هم بخش عرضه و هم تقاضا باشد.

وضعیت آتی بازار مسکن را چگونه پیش­بینی می­کنید؟
در پایان سال 96 و بعد از اعلام ورود به دوران رونق، تحلیل‌های گروه ساختمانی معلم در قالب دو سناریوی کلی آینده بازار مسکن را نشان می‌داد. سناریوی اول، انفجار قیمت تا 50 درصد و افزایش هیجانی خرید در بازه‌ای کوتاه‌مدت و در گام بعد شروع دوران رکود در پایان سال 97 یا اوایل سال 98 بوده است. سناریوی دوم حفظ نسبی قیمت‌ها و رشد سطح معاملات و در گام بعد تداوم دوران رونق احتمالاً تا پایان سال 98 بوده است. وضعیت حال حاضر بازار مسکن با سناریوی اول پیش­بینی شده بیشتر منطبق شده است، بطوری‌که معاملات از نیمه دوم 96 تا اردیبهشت 97 روند افزایشی خود را نسبت به دوره‌های قبل حفظ نموده، اما از خرداد ماه، معاملات مسکن روند نزولی بخود گرفته، بطوریکه تعداد معاملات مسکن تهران در خرداد و تیر ماه نسبت به مدت مشابه در سال‌های 96 و 95 کمتر بوده است. در ادامه با توجه به افزایش قیمت واحد مسکونی، توان خرید بخش مصرفی کاهش یافته و تقاضای مصرفی شروع به خروج از بازار نموده؛ اما حضور هرچند متزلزل تقاضای سرمایه‌ای در این بازار همچنان ادامه دارد. بطورکلی آن‌چه در ابتدای سیکل رکود در بازار مسکن مرسوم بوده، ابتدا خروج تقاضای سرمایه‌ای و سپس خروج متقاضیان مصرفی است و مقدم شدن خروج مصرفی‌ها نسبت به سرمایه‌ای‌ها برای اولین بار است که در این بخش اقتصادی رخ می‌دهد. سناریوی محتمل دیگر، همسان‌سازی ارزش دارایی‌های سرمایه‌گذاران در بخش مسکن است که می‌تواند در مقایسه با ارزش سایر دارایی‌ها روی دهد و خود منجر به موج دوم افزایش قیمت در بازار مسکن شود. پیچیدگی در تحلیل آینده متغیرهای محیطی نظیر معادلات سیاسی، وضعیت اقتصادی کشور و سایر عوامل، وضعیت بازار مسکن را تحت تأثیر قرار خواهد داد. هر چند متعادل شدن تلاطمات در بازار ارز و ثبات در بازار طلا و سکه، منجر به جذب بخش مهمی از سرمایه‌ها به بازار مسکن خواهد شد. بهرحال عوامل متنوعی در این بازار موثرند، برخی موجب افزایش یا کاهش قیمت مسکن شده و برخی دیگر مقدمات رونق یا رکود را فراهم می‌آورند؛ اما نکته کلیدی آن است که صنعت ساخت و ساز در حال تغییر پارادایم می‌باشد. این تغییر پارادایم منجر به تحول در ارکان بازار شده و شناسایی و بهره­گیری از این پارادایم­ها، از کلیدی‌ترین عوامل موفقیت در این بازار است.

منظور شما از تغییر پارادایم در صنعت ساختمان چیست و چگونه شرکت‌های ساختمانی می‌توانند از آن بهره‌مند شوند؟
در گذشته، فعالان صنعت ساختمان با یک جریان نقدینگی منسجم، براحتی می‌توانستند چند پروژه را بصورت همزمان مدیریت کنند، اما امروزه اصلی‌ترین چالش، ترکیب نامتوازن سبد سرمایه‌گذاری‌ها و دارایی‌ها است. هنگامی‌که که از سبد صحبت به میان می‌آید، هدف ما متوازن‌سازی تنوع کاربری، تمایز جغرافیایی و تفکیک کلاس پروژه است. وقتی یک شرکت ساختمانی سهم بالایی از پورتفوی خود را در شهرهای کوچک قرار داده یا بیشتر پروژه‌های در دست ساخت آن تجاری هستند، قطعاً به‌راحتی نمی‌تواند بازگشت سرمایه مدنظر خود را داشته باشد.
پارادایم مهم آینده در این بازار، نقش فعالانه مصرف‌کنندگان بعنوان طراح اصلی محصولات می‌باشد. آن‌چه در حال حاضر در حال شکل‌گیری است، شرکت‌ها در تلاشند تا محصولات خود را براساس نظرات، سلایق، علایق و توان‌مندی خانوار (Affordability Index) طراحی و اجرا نمایند. اما ابرروندهای جهانی به این سمت و سو است که در آینده خود مصرف‌کنندگان بعنوان طراحان اصلی محصولات ظاهر می‌شوند.
پارادایم دیگری که در بخش ساختمان در حال شکل‌گیری است، توجه جامع به زنجیره کامل صنعت ساختمان است. پیش‌تر فعالان صنعت با تمرکز بیشتر بر روی ساخت و اجرای پروژه می‌توانستند به بازده موردنیاز دست یابند. اما امروزه بخش‌های نوینی از این زنجیره تأمین در حال شکل‌گیری هستند. بعنوان مثال نظام تجاری مالداری تغییر کرده و فروش، پاسخگوی انتظارات سرمایه‌گذاران نبوده و لذا بازاری تحت عنوان نظام بهره‌برداری و اجاره‌داری در حال گسترش است. بطور کلی در زمانی‌که قیمت بخش ساختمان با توانمنی جامعه همخوانی نداشته و سرمایه‌گذاری در این بخش به لحاظ فاکتورهای سرمایه‌ای جذاب نباشد، افراد حقیقی و حقوقی می‌توانند از محل اجاره‌داری به‌راحتی سود موردانتظار خود را کسب نمایند.
پارادایم دیگر، تغییر در انتظارات و توقعات مشتریان بوده که از تحول در سبک زندگی و افزایش اهمیت حفظ منافع جانی و مالی است. بر این اساس مفاهیم نوین در زنجیره ارزش صنعت همچون طراحی منعطف با توجه به نوع تغییر در سبک زندگی خانوارها، تقاضا برای بناهایی مشتمل بر واحدهایی با متراژ پایین اما خدمات عمومی مشعوف‌کننده، روش‌های نوین ساخت به جهت تسریع در زمان تکمیل یک پروژه، روش‌ها و متریال‌های نوین به جهت سبک‌سازی و مقاوم سازی ساختمان‌ها، مدیریت مصرف انرژی به‌منظور کاهش هزینه‌های سکونت و تمرکز بر ساختمان‌های سبز با هدف بهبود کیفیت زندگی در حال شکل‌گیری است.
همان‌طور که پیش‌تر نیز به تفصیل بیان شد، یکی از عوامل کلیدی موفقیت فروش در بازار مسکن تمرکز بر توان خریداران است. لذا تمرکز شرکت‌ها بر مدل‌های متنوع تأمین مالی و شراکت بخصوص ابزارهای نوین بازار سرمایه می‌تواند هم بخش عرضه و هم تقاضا را مورد حمایت قرار دهدو بهره‌مندی از این مدل‌ها نظیر لیزینگ، اوراق صکوک، تشکیل JV با صاحبان برند می‌تواند جذابیت‌های جدیدی را در این بازار به ارمغان آورد.
در سال‌های نه چندان دور، شتاب قیمت و جذابیت بازار مسکن به حدی بود که بسیاری از مالکان املاک، حتی ساختمان‌های 10 الی 15 ساله، با هدف اخذ تراکم بیشتر، نوسازی بنا و کسب سود بیشتر، به دنبال تخریب و ساخت یک بنای جایگزین بودند. امروزه به جهت افزایش هزینه‌های ساخت و محدودیت در افزایش تراکم، این چرخه جذابیت و توجیه‌پذیری خود را از دست داده و کسب‌و‌کار جدیدی تحت عنوان خدمات بازسازی در حال توسعه است. جامعه با هزینه‌ای بسیار کمتر می‌تواند نیازهای خود را نظیر طراحی فضاها، ارتقای کیفیت متریال و نوسازی ملک محقق نماید. این، خود یک تغییر پارادایم است.

برنامه گروه ساختمانی معلم برای بهره‌مندی از فرصت‌های آتی صنعت چیست؟
گروه ساختمانی معلم با درک صحیحی از پارادایم‌های پیش‌روی صنعت و نیز پیش‌دستی در پیش‌بینی محرک‌های درونی و بیرونی مؤثر، برنامه آینده خود را به‌نحوی ترسیم نموده که ترکیب سبد پروژه‌ها مبتنی بر تحلیل بازار متوازن و بهینه شود و در نتیجه سهم بازار شرکت در ساخت واحدهای مسکونی و ساختمان‌های اداری افزایش و سهم تجاری‌سازی در سبد کسب و کارهای شرکت کاهش یابد. شرکت در حوزه مسکونی به دنبال تعریف و اجرای پروژه­های ساختمانی برای گروه­های مختلف درآمدی با حفظ منافع اقتصادی سهامداران و رعایت مسئولیت اجتماعی است. تمرکز شرکت در تعریف بناهای مسکونی، کیفیت ساخت ممتاز، تناسب متراژ و امکانات مجتمع با نیازهای جامعه هدف، هوشمندسازی بناها و بهره‌گیری از رویکردهای نوین معماری نظیر معماری سبز و معماری منعطف است؛ به‌نحوی‌که پایبندی به شعار “معمار رویاهای شما” در محصولات گروه متبلور خواهد شد. از مهم‌ترین این پروژه‌ها می­توان به نگین بوکان، نگین جماران، نگین جنت‌آباد و نگین پاسداران اشاره نمود. در بخش اداری نیز شرکت به دنبال تعریف پروژه هایی است که در زون های اصلی اداری قرار گرفته باشند تا شرایط ناپایداری اقتصادی همچنان جذابیت خود را داشته باشند در این راستا شرکت ساخت پروژه اداری و تجاری نگین میرداماد را با سرعت به پیش می‌برد. در حوزه مال‌های چندمنظوره، شرکت در حال اجرای یک مجموعه عظیم و شایسته در شرق تهران بنام مگاپارس است.
بنابر فرصت‌های بیرونی و قابلیت‌های شناسایی‌شده در درون، ورود شرکت به کاربری‌ها و حوزه‌های جدید زنجیره ارزش صنعت ساختمان نظیر گردشگری، سلامت و بهره‌برداری از ساختمان‌های ساخته‌شده در دستور کار شرکت قرار گرفته که تمرکز بیشتر بر چابکی در عملیات مدیریت پروژه، برنامه‌محوری، دانش‌محوری و بازارمحوری می‌تواند ما را در این مسیر یاری نماید. همچنین توانمندسازی شرکت در زمینه فناوری‌های نوین عرصه ساخت و ساز با اهداف سه‌گانه سبک‌سازی، سریع‌سازی، ارزان‌سازی و توسعه ساختمان‌های سبز از اولویت‌های کلیدی گروه ساختمانی معلم خواهد بود تا بنایی بسازیم که در رقابت مزیت ایجاد نموده و در شأن یک خانواده ایرانی باشد.

می‌توانید در مورد مگاپروژه مگاپارس بیشتر توضیح دهید؟